Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam: 'Tự chủ đại học là đường một chiều không thể quay lại'

Nội dung trên được Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh tại Hội nghị tự chủ đại học 2022, diễn ra sáng nay 4/8.

Phó Thủ tướng cho rằng, tự chủ đại học là chặng đường đổi mới rất dài, "không chỉ có hoa hồng" mà còn nhiều chông gai, gian khổ, phía trước nhiều khó khăn.

Tự chủ đại học là quá trình cọ xát từ tư tưởng, nhận thức, đến thống nhất hành động, đã được đưa vào các nghị quyết của Trung ương, văn bản quy phạm pháp luật; tiếp tục vừa làm, vừa tổng kết, điều chỉnh, bổ sung, sửa đổi, thí điểm.

4 mục tiêu quan trọng

Phó Thủ tướng nhấn mạnh 4 mục tiêu quan trọng khi thực hiện tự chủ đại học. Trước hết phải phát triển tốt hơn nguồn nhân lực chất lượng cao, một trong 3 đột phá chiến lược.

Dẫn số liệu tỷ lệ nhập học đại học của Việt Nam khoảng 28,6%, thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực, Phó Thủ tướng cho rằng, việc đào tạo nhân lực chất lượng cao thiếu về số lượng, yếu về chất lượng. Không gian phát triển đại học cả về số lượng và bảo đảm chất lượng còn chặng đường rất dài ở phía trước.

Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng nhấn mạnh việc bảo đảm công bằng hơn cho mọi người trong tiếp cận giáo dục đại học ở chất lượng cao.

Cùng đó là thực hiện tự chủ để sử dụng tốt hơn nguồn lực con người, nguồn lực tài chính (sử dụng hiệu quả đầu tư từ ngân sách Nhà nước, thu hút nhiều hơn đầu tư của doanh nghiệp dưới các hình thức khác nhau vào trường đại học công lập, đầu tư của người dân).

Cuối cùng là việc thay đổi mô hình quản trị các trường đại học theo hướng tiên tiến, hình mẫu của không gian hoạt động có tính khoa học và văn hóa, từ đó lan tỏa giá trị tốt đẹp ra toàn xã hội. Trong thời gian qua, các trường, thầy, cô giáo, sinh viên đã có nhiều hoạt động mang tính cộng đồng ngày càng tốt hơn, lan toả những giá trị tốt đẹp.

Tự chủ không phải tự do, tự lo

Điểm lại một số kết quả đạt được sau thời gian thực hiện tự chủ, Phó Thủ tướng dẫn số liệu từ các bảng xếp hạng quốc tế khác nhau cho thấy, thứ hạng của giáo dục đại học Việt Nam từ vị trí 80-90 trên thế giới lên 60-70. Từ chỗ không có trường nào của Việt Nam được xếp hạng quốc tế, đến nay, tùy từng bảng xếp hạng, đã xuất hiện nhiều hơn các trường đại học của Việt Nam.

Trước khi thực hiện tự chủ, 70-80% công bố từ viện nghiên cứu, 30% từ trường đại học, đến nay, tỷ lệ này đảo ngược lại: 70% từ trường đại học. Tuy nhiên, số lượng các công bố vẫn còn rất thấp so với ngay các nước trong khu vực. Tỷ lệ giảng viên trình độ cao nâng lên từ 25% lên 32%.

Ngoài ra, học sinh có cơ hội lựa chọn học theo sở thích, năng lực tốt hơn rõ rệt so với trước khi thực hiện tự chủ đại học kết hợp với những đổi mới về thi, tuyển sinh.

Thu nhập của giáo viên tăng

"Chúng ta đã đi đúng, làm tốt, nhưng vẫn cần phải cố gắng hơn nữa để bắt kịp và vượt các nước trong khu vực", Phó Thủ tướng nói, đồng thời nhấn mạnh một số nguyên tắc, nhiệm vụ để tiếp tục đẩy mạnh tự chủ đại học trong thời gian tới.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, tự chủ, tự quản không phải là tự do, tự lo, không có quản lý nhà nước. Các trường đại học tự chủ phải tuân thủ pháp luật, gắn với trách nhiệm giải trình. Đây cũng là xu thế chung của các nước trên thế giới.

Phó Thủ tướng đề nghị Bộ GD&ĐT phải làm rõ trách nhiệm của các trường như chưa kiểm định được, rà soát không để công tác kiểm định là nút thắt trong thực hiện tự chủ đại học.

Bộ GD&ĐT phải làm việc với các bộ cấp trên trực tiếp của một số trường đại học, làm rõ nguyên nhân, có giải pháp tháo gỡ cho những trường: Chưa thành lập hội đồng trường và các cơ cấu theo quy định của pháp luật; Chủ tịch hội đồng trường chưa là bí thư Đảng ủy; chưa có quỹ để cấp học bổng cho sinh viên nghèo, đối tượng chính sách; tập trung giải quyết dứt điểm một số trường chuyển từ dân lập sang tư thục…

Đồng thời, Bộ GD&ĐT tiếp tục nghiên cứu, kiến nghị đổi mới về nhân sự trong bộ máy tổ chức trường đại học để phát huy tối đa kinh nghiệm của những cán bộ lãnh đạo đã quá tuổi tham gia vào các cơ chế hội đồng.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, các trường phải có quy chế hoạt động nội bộ như "bộ luật" của trường, được thực hiện xây dựng công khai minh bạch trong toàn trường; làm mạnh hơn nữa cơ chế tự chủ xuống đến từng khoa, phòng, giảng viên.

Việc thực hiện tự chủ phải theo xu thế hội nhập quốc tế, hướng tới chất lượng ngang tầm khu vực, một số bộ môn, chuyên ngành tiến thẳng đến chất lượng quốc tế. Bộ GD&ĐT tiếp tục hướng dẫn kiểm định, xếp sao, xếp hạng quốc tế… Nhất thiết, trường đại học phải là tiên phong trong chuyển đổi số, cổ vũ các mô hình mới, thí điểm một số ngành đào tạo, bộ môn có điều kiện thuận lợi.